Văn Miếu - Quốc Tử Giám được khởi dựng vào năm 1070 dưới triều vua Lý Thánh Tông, nơi đây ban đầu được xây dựng để thờ Khổng Tử - nhà tư tưởng, chính trị gia và nhà giáo dục vĩ đại đã khai sinh ra Nho giáo. Vị vua Lý sau đó đã cho vẽ tượng Thất thập nhị hiền, bốn mùa tế lễ, và còn ra chỉ dụ cho Thái tử đến học tại đây.

Năm 1076, vua Lý Nhân Tông lập thêm Quốc Tử Giám - Trường Quốc học đầu tiên của nước ta – ngay phía sau Văn Miếu. Ban đầu chỉ dành cho hoàng tử, nhưng sau được mở rộng, thu nhận học trò giỏi khắp nơi. Nơi đây đã đào tạo được nhiều bậc hiện tài và trong đó có những nhân tài kiệt xuất như cụ Nguyễn Trãi, cụ Nguyễn Du, cụ Lê Quý Đôn, cụ Ngô Thì Nhậm…

Văn Miếu – Quốc Tử Giám được chia thành năm lớp không gian, với mỗi lớp đều có tường ngăn và cổng dẫn vào. Mở đầu là Văn Miếu Môn, qua đó đến Đại Trung Môn, nơi chia nhánh sang hai lối: Thành Đức Môn và Đại Tài Môn. Tiếp theo là Khuê Văn Các, là gác nhỏ tám mái nổi tiếng, có cửa tròn bốn phía và những câu đối. Văn Miếu có khu nhà bia tiến sĩ, nơi lưu giữ 82 tấm bia khắc tên những bậc hiền tài đỗ đại khoa suốt nhiều thế kỷ.

Đi sâu hơn là giếng Thiên Quang hình vuông, nằm giữa hai dãy nhà bia. Trung tâm Văn Miếu là khu đền chính – nơi thờ Khổng Tử và Tứ Phối, với tòa Bái Đường trang nghiêm và hoành phi “Vạn Thế Sư Biểu” do vua Khang Hy nhà Thanh ban tặng. Hai dãy Tả Vu và Hữu Vu xưa dùng để thờ 72 học trò giỏi của Khổng Tử và những danh nho Việt Nam như Chu Văn An, Trương Hán Siêu.

Cuối cùng là khu Khải Thánh, nơi đào tạo nhân tài cho đất nước. Theo quan điểm Nho giáo, “hiếu” là gốc rễ của mọi đạo lý, nên tại đây còn thờ phụ mẫu Khổng Tử như là cách thể hiện sự trọn vẹn đạo nghĩa khi tôn vinh ông. Ngoài ra nơi đây còn lưu dấu chân của những bậc vĩ nhân Việt Nam như Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Lê Quý Đôn...

Ngày nay, Văn Miếu không chỉ là di tích quốc gia đặc biệt, mà còn là biểu tượng sống động của truyền thống hiếu học và trọng nhân tài, được UNESCO ghi nhận với 82 bia tiến sĩ là Di sản Tư liệu Thế giới.

[/tintuc]